ΑΠΟΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΖΑΧΑΡΙΑΔΗ ΚΑΙ ΒΕΛΟΥΧΙΩΤΗ ΑΠΟ ΤΟ ΚΚΕ

Το ΚΚΕ, την περασμένη βδομάδα, έκανε γνωστή με εκδηλώσεις την απόφαση να αποκαταστήσει τρία ιστορικά του στελέχη, το Νίκο Ζαχαριάδη, τον Άρη Βελουχιώτη και το Νίκο Βαβούδη.

Ο Ζαχαριάδης και ο Βαβούδης αποκαθίστανται πολιτικά και κομματικά, ενώ ο Άρης μόνο πολιτικά. Ανεξάρτητα από τους λόγους για τους οποίους το ΚΚΕ έκανε αυτήν την επιλογή, η αποκατάσταση και των τριών θα μπορούσε να είναι ένα θετικό βήμα, αν γινόταν ολόκληρο.
Για δεκαετίες, η συζήτηση για την Αριστερά και την ιστορία της στην Ελλάδα, ήταν βαλτωμένη μέσα στην πρακτορολογία και τη χαφιεδολογία. Για κάθε μια από τις ήττες, ευθυνόταν ο ένας ή ο άλλος που κατά περίπτωση ήταν πράκτορας των Αμερικάνων, της Ιντέλιτζενς Σέρβις, των Γερμανών ή της Ασφάλειας. Κάθε σοβαρή ανάλυση για τις αιτίες και τις πολιτικές που οδήγησαν στις ήττες, ήταν πρακτικά αδύνατη.
Πώς να γίνει κάτι τέτοιο, όταν το ίδιο το ΚΚΕ, που είχε τον Ζαχαριάδη, γενικό του γραμματέα για 25 ολόκληρα χρόνια, αποφάσιζε στη συνέχεια πως ο Ζαχαριάδης ήταν “αντικομματικό, φραξιονιστικό, αντιδιεθνιστικό, εχθρικό στοιχείο” (7η πλατιά Ολομέλεια της ΚΕ, το 1957) και μάλιστα αποφάσιζε να γίνει “λεπτομερειακή παραπέρα έρευνα από το Κόμμα πάνω σ'ολόκληρη τη ζωή και τη δράση του Ζαχαριάδη”. Ο Ζαχαριάδης ανακηρυσσόταν “ο κύριος υπεύθυνος για τα χτυπήματα που έδωσε η Ασφάλεια στο ΚΚΕ”. Ενώ 7 χρόνια αργότερα, οι πράξεις του κρίνονταν πως δεν προκάλεσαν “μικρότερη ζημιά στο Κόμμα και στο λαϊκό κίνημα από τις πράξεις πρακτόρων του εχθρού”.
Αν αυτά μπορούσαν να ειπωθούν για τον ηγέτη του κόμματος σε κάποιες από τις πιο κρίσιμες περιόδους της ιστορίας του, εκατοντάδες άλλα απλά μέλη και στελέχη, πέθαναν με τη ρετσινιά του χαφιέ και του πράκτορα, αφού είχαν δώσει τη ζωή τους για το κίνημα, για τις ιδέες τους και για το Κόμμα τους.



Όμως, η ειρωνεία στη συγκεκριμένη περίπτωση είναι ότι ο Ζαχαριάδης που σήμερα αποκαθίσταται, ήταν ο βασικός υπεύθυνος για την λογική της χαφιεδολογίας στο ΚΚΕ. Ήταν αυτός που την καλλιέργησε και την εφάρμοσε στο έπακρο. Από τον Πλουμπίδη ως το Σιάντο, μέχρι τον Βαβούδη και τον Άρη Βελουχιώτη, όλοι είχαν λουστεί το ζαχαριαδικό ανάθεμα. Ο Άρης Βελουχιώτης, που αποκαθίσταται ταυτόχρονα με τον Ζαχαριάδη, αυτοκτόνησε το 1945 περικυκλωμένος από τους φασίστες, ενώ το ΚΚΕ είχε καλέσει τους οπαδούς του να μην δώσουν ούτε νερό, ούτε μπουκιά ψωμί στον “Μιζέρια”.
Την ημέρα του θανάτου του Άρη, η “Ελεύθερη Ελλάδα”, η εφημερίδα του ΕΑΜ δημοσίευε την απόφαση του Ζαχαριάδη, σύμφωνα με την οποία η δραστηριότητα του Άρη ήταν “ύποπτη και τυχοδιωκτική” και “παίζει το παιχνίδι της αντίδρασης”. Για τον Βαβούδη, αφού σκοτώθηκε σε έφοδο της ασφάλειας στο σπίτι που κρυβόταν στην Καλλιθέα, ο Ζαχαριάδης έλεγε ότι είχε διαφύγει στο εξωτερικό, με τη βοήθεια των αμερικάνικων μυστικών υπηρεσιών, και έτρωγε τα λεφτά της προδοσίας.
Όταν συνεπώς ο Ζαχαριάδης πέθανε στο Σουργκούτ της Σιβηρίας το 1973, μετά από 17 χρόνια σε απομόνωση και εξορία, έχοντας κάνει απεργίες πείνας, γινόταν ο ίδιος θύμα του καθεστώτος και της λογικής που είχε υπηρετήσει τόσο πιστά.
Ο Ζαχαριάδης ήταν αυτός που ανέλαβε να μπολιάσει στο ΚΚΕ τη σταλινική αντίληψη του “Αρχηγού” που κατέχει το αλάθητο και μπορεί να βάζει ταμπέλες σε όποιον δεν συμβαδίζει με τη γραμμή. Ήταν ο ηγέτης που οδήγησε το κίνημα στην Ελλάδα από ήττα σε ήττα, από το Μάη του '36, ως τον Εμφύλιο. Ήταν υπεύθυνος για τις ήττες όχι γιατί ήταν προδότης ή χαφιές, αλλά γιατί ήταν ένας σταλινικός γραφειοκράτης.

Σταλινική αντεπανάσταση

Ο σταλινισμός ήταν η αιτία -και για τις ήττες, αλλά και για το δηλητηριασμένο πολιτικό κλίμα στο εσωτερικό του κόμματος. Αυτό είναι ένα κομβικό σημείο που οι αποφάσεις του ΚΚΕ κρύβουν κάτω από το χαλί. Ιδιαίτερα με αφορμή την αποκατάσταση Βαβούδη, το ΚΚΕ ισχυρίζεται πως η πρακτορολογία ήταν φαινόμενο που οφείλεται στις συνθήκες “βαθιάς παρανομίας” και στις “προβοκατόρικες φήμες που διέδιδε η ίδια η ασφάλεια”.
Τίποτα όμως δεν μπορεί να γίνει κατανοητό έξω από την κληρονομιά που είχαν αφήσει οι Δίκες της Μόσχας. Στη δεκαετία του '30, το σταλινικό καθεστώς εκτέλεσε ή εξόρισε μέχρι θανάτου τη συντριπτική πλειονότητα των Μπολσεβίκων που είχαν ηγηθεί της Επανάστασης του Οκτώβρη. Ο Ζηνόβιεφ, ο Κάμενεφ, ο Ράντεκ, ο Ρίκοφ, ο Μπουχάριν και δεκάδες άλλοι ήρωες της Επανάστασης και του Εμφύλιου δολοφονήθηκαν με κατηγορίες όπως “εσχάτη προδοσία” και “συνεργασία με τους ναζί”. Ο Τρότσκι, το νούμερο δύο στην ηγεσία της Επανάστασης του Οκτώβρη δίπλα στον Λένιν, και ηγέτης του Κόκκινου Στρατού στον Εμφύλιο, δολοφονήθηκε το 1940, από έναν πράκτορα του Στάλιν, έχοντας καταδικαστεί ως “συνεργάτης” κάθε πιθανής ξένης δύναμης.
Η σταλινική αντεπανάσταση εδραιώθηκε στη Ρωσία δολοφονώντας όλους τους επαναστάτες. Πολιτικά παιδιά της αντεπανάστασης ήταν οι Ζαχαριάδηδες ανά τον κόσμο, που ανέλαβαν να μετατρέψουν τα επαναστατικά κομμουνιστικά κόμματα σε άνευρα ρεφορμιστικά κόμματα. Για να το καταφέρουν, είχαν ανάγκη την “κουλτούρα” των Δικών της Μόσχας.
Στις περισσότερες περιπτώσεις, οι σταλινίσκοι γραφειοκράτες της δεκαετίας του '30 κατέληξαν στα αζήτητα. Ποιος θυμάται σήμερα τον Ερλ Μπράουντερ, που αυτοδιέλυσε το ΚΚ των ΗΠΑ; Ποιος θυμάται (εκτός από την ηγεσία του ΚΚΕ που τον ξέθαψε πρόσφατα) τον Πάλμε Ντατ που ανέλαβε το ΚΚ της Βρετανίας μόνο για τη διετία που ο Στάλιν έκανε σύμφωνο ειρήνης με τον Χίτλερ; Η διαφορά με τον Ζαχαριάδη ήταν ότι ο «Αρχηγός» του ΚΚΕ ανέλαβε την σταλινοποίηση σε μια χώρα που βίωσε την εξέγερση το Μάη του '36 και έφτασε στο χείλος της επανάστασης το '44. Οι συμβιβασμοί του κόμματος που διαμόρφωσε ο Ζαχαριάδης οδήγησαν στην ήττα, σε χιλιάδες νεκρούς, εξόριστους και φυλακισμένους.
Δεν θέλουμε άλλες τέτοιες ήττες, στο νέο επαναστατικό γύρο που έχουμε μπροστά μας. Γι'αυτό και χρειάζεται να βγάλουμε σοβαρά τα συμπεράσματα από την προηγούμενη φορά. Γράψαμε και στην αρχή πως η αφαίρεση του πέπλου της πρακτορολογίας από το ΚΚΕ θα μπορούσε να είναι θετικό βήμα. Πρόσφατα όμως η ηγεσία του ΚΚΕ επαίνεσε ξανά τις Δίκες της Μόσχας όπου δήθεν κατατροπώθηκε η “5η φάλαγγα του Χίτλερ”.
Πραγματικό ξεκαθάρισμα με την ιστορία της Αριστεράς στην Ελλάδα δεν μπορεί να γίνει χωρίς ξεκαθάρισμα για τη σταλινική αντεπανάσταση που οικοδόμησε ένα καθεστώς κρατικού καπιταλισμού πάνω στο πτώμα της ρώσικης Επανάστασης. Όλα τα υπόλοιπα ήταν άσχημα υποπροϊόντα αυτής της μεγάλης ήττας.

Ο Γραμματέας των σταδίων

Ο Νίκος Ζαχαριάδης, στέλεχος του ΚΚΕ από τα μέσα της δεκαετίας του '20, το 1929 πήγε στη Ρωσία, όπου φοίτησε στην ΚΟΥΤΒ.

Ήταν η σχολή στελεχών που από τα τέλη της δεκαετίας του '20 είχε περάσει στα χέρια της σταλινικής ηγεσίας. Το 1931 επιστρέφει στην Ελλάδα και διορίζεται απευθείας από την Κομιντέρν ηγέτης του ΚΚΕ για να σώσει το κόμμα από την κρίση.
Από μόνος του ο διορισμός ήταν σε τεράστια ρήξη με την δημοκρατική παράδοση του ΚΚΕ και όλων των επαναστατικών κομμάτων. Το κόμμα βρισκόταν όντως σε κρίση, ζαλισμένο από τα γεγονότα που είχαν εξελιχθεί στη Ρωσία, τον παραγκωνισμό των παλιών Μπολσεβίκων και την άνοδο της γραφειοκρατίας. Η επαναστατική ηγεσία που είχε βάλει τα θεμέλια του ΚΚΕ, με επικεφαλής τον Παντελή Πουλιόπουλο, τον πρώτο γενικό γραμματέα του κόμματος (από το 1924 ως το 1926), είχε διαγραφεί.
Η νέα ηγεσία αποδείχθηκε όμως ανίκανη να κρατήσει όρθιο το κόμμα. Το 1930 είχαν απομείνει 1500 μέλη. Ο Ζαχαριάδης έβαλε μπρος να ξαναχτίσει το ΚΚΕ, όμως σε πλήρη ρήξη με το επαναστατικό παρελθόν.
Σημείο οριστικής ρήξης με όλη την παράδοση ήταν η 6η Ολομέλεια της Κεντρικής Επιτροπής, το 1934. Εκεί, η ηγεσία του ΚΚΕ διατυπώνει την άποψη ότι η Ελλάδα δεν είναι ώριμη για το σοσιαλισμό. Ο ελληνικός καπιταλισμός έχει καθυστερημένα και “μισο-φεουδαρχικά” χαρακτηριστικά.
Κατά συνέπεια, ο ρόλος του ΚΚΕ και του εργατικού κινήματος ήταν να αποτελούν το αριστερό συμπλήρωμα σε μια συμμαχία με τους αστούς δημοκράτες και τους φιλελεύθερους, οι οποίοι υποτίθεται θα προχωρούσαν στην “αστικοδημοκρατική” επανάσταση. Ένα χρόνο αργότερα, αυτή η γραμμή ταξικής συνεργασίας θα φτάσει μέχρι την πρόταση για κοινή κυβέρνηση με τους Φιλελεύθερους. Σε λίγο μέχρι και το Λαϊκό Κόμμα θα έμπαινε στους πιθανούς συμμάχους ενάντια στη... μοναρχία.
Στις αρχές του '36 η ζαχαριαδική γραμμή θα οδηγήσει στο “Σύμφωνο Σοφούλη-Σκλάβαινα” μεταξύ του ΚΚΕ και των Φιλελεύθερων. Το ΚΚΕ θα ψήφιζε βενιζελικό υποψήφιο για πρόεδρο της Βουλής, στηρίζοντας το σχηματισμό κυβέρνησης Φιλελεύθερων, με αντάλλαγμα την υπόσχεση των Φιλελεύθερων ότι θα έβγαζαν εκτός νόμου τις φασιστικές οργανώσεις. Το τραγικό αποτέλεσμα αυτής της “φαεινής” πολιτικής επιλογής ήταν όχι φυσικά να τεθούν οι φασίστες εκτός νόμου, αλλά να σχηματιστεί κυβέρνηση με τον Μεταξά αντιπρόεδρο και Υπουργό Στρατιωτικών. Τον Απρίλη ο Μεταξάς θα διοριζόταν πρωθυπουργός και τον Αύγουστο κήρυξε δικτατορία διαλύοντας και το ΚΚΕ και το εργατικό κίνημα.
Η πορεία προς τη δικτατορία θα μπορούσε να έχει σταματήσει, χάρη στους εργάτες της Θεσσαλονίκης που ξεσηκώθηκαν τον Μάη. Όμως, ξανά η ηγεσία του Ζαχαριάδη, πιστή στην αντίληψη της ταξικής συνεργασίας, έβαλε καταστροφικά εμπόδια.
Η απεργία που ξεκίνησαν οι καπνεργάτες μετατράπηκε σε γενικευμένη εξέγερση μετά τις 9 Μάη, όταν η χωροφυλακή δολοφόνησε δώδεκα εργάτες και εργάτριες. Εργάτες όλων των κλάδων βγήκαν σε συμπαράσταση. Πάνω από 150 χιλιάδες άνθρωποι έφτασαν να διαδηλώνουν φωνάζοντας “Κάτω ο δολοφόνος Μεταξάς”. Δεν υπήρχαν αρκετές στρατιωτικές δυνάμεις για να καταστείλουν την εξέγερση και οι καραβανάδες φοβούνταν ότι οι φαντάροι θα περάσουν με την πλευρά των απεργών. Η μόνη πραγματική εξουσία στην πόλη ήταν η Κεντρική Απεργιακή Επιτροπή.

Μάης του ‘36

Τα γεγονότα απειλούσαν τις καλές σχέσεις του ΚΚΕ με τους Φιλελεύθερους, κι έτσι δόθηκε κομματική εντολή για αποκλιμάκωση. Η καταστολή δεν άργησε. Η πίστη του Ζαχαριάδη στις λύσεις από τα πάνω όμως παρέμεινε ακλόνητη. Σε απόφαση της Κεντρικής Επιτροπής τον Ιούνη του '36, ο Ζαχαριάδης επέμενε πως το Σύμφωνο Σοφούλη-Σκλάβαινα θα έφραζε το δρόμο στους φασίστες, και όχι οι αγώνες των εργατών.
Ο Ζαχαριάδης εμπιστεύτηκε τους Φιλελεύθερους και οι Φιλελεύθεροι χάρισαν την εξουσία στον Μεταξά. Τέσσερα χρόνια αργότερα θα έφτανε να κλείνει το μάτι και στον Μεταξά. Με το ΚΚΕ διαλυμένο και τον Ριζοσπάστη στα χέρια της Ασφάλειας, ο Ζαχαριάδης από τις φυλακές, θα καλέσει τον κόσμο “στον πόλεμο αυτό, που τον διευθύνει η κυβέρνηση Μεταξά, όλοι μας πρέπει να δώσουμε όλες μας τις δυνάμεις, δίχως επιφύλαξη.”
Το αντιφασιστικό μέτωπο έφτανε να περιλαμβάνει την κυβέρνηση των φασιστών του Μεταξά. Όπως ήταν φυσικό, το μεταξικό καθεστώς αξιοποίησε την επιστολή Ζαχαριάδη για να προκαλέσει ακόμη μεγαλύτερη σύγχυση στον αριστερό κόσμο. Τις επόμενες δύο επιστολές στις οποίες γινόταν “διόρθωση” ότι ο πόλεμος ήταν ιμπεριαλιστικός και “φασιστικός”, το καθεστώς δεν τις κυκλοφόρησε. Ο χαρακτήρας του πολέμου μπορεί να άλλαζε στο μυαλό του Ζαχαριάδη, με βάση τα πίσω-μπρος του Στάλιν, αλλά ο Μεταξάς ήθελε μόνο φαντάρους για σκότωμα.
Με τη γερμανική κατοχή, ο Ζαχαριάδης θα μεταφερθεί στο Νταχάου, όπως και άλλοι κρατούμενοι. Η ηγεσία που θα αφήσει πίσω του θα ακολουθήσει την ίδια συμφιλιωτική πορεία, έχοντας όμως να διαχειριστεί ένα κίνημα Αντίστασης που θέριευε. Η ίδρυση του ΕΑΜ και του ΕΛΑΣ θα αποδειχθεί η μεγαλύτερη επιτυχία, και μέσα από αυτή την επιτυχία, το ΚΚΕ θα καταφέρει να ξαναγίνει μαζικό κόμμα, συσπειρώνοντας στις γραμμές του την πρωτοπορία του κόσμου που αντιστεκόταν στους ναζί, αλλά ταυτόχρονα έλπιζε ότι η απελευθέρωση θα σημάνει και την πολυπόθητη κοινωνική αλλαγή.
Η ηγεσία του ΚΚΕ όμως δεν είχε ξεκολλήσει από τη λογική της 6ης Ολομέλειας του 1934. Η κοινωνική αλλαγή θα έπρεπε να περιμένει για αργότερα. Οι φωνές που έλεγαν πως αν αφήσουμε τους Άγγλους και τον “ελληνικό πολιτικό κόσμο” να επιστρέψουν ανενόχλητοι, αυτό που θα ακολουθούσε θα ήταν η σφαγή του κινήματος, απομονώθηκαν και καταστάλθηκαν. Η προοπτική για την Ελλάδα, σύμφωνα με τον Στάλιν και την ηγεσία του ΚΚΕ, ήταν η ομαλοποίηση, η δημοκρατία, και μια κυβέρνηση συνεργασίας με τη συμμετοχή και του ΚΚΕ.
Οι συμφωνίες του Λιβάνου και της Καζέρτας υπέταξαν τον ΕΛΑΣ και το ΕΑΜ στην αγγλική διοίκηση. Ο κόσμος που είχε απελευθερώσει με το αίμα του τη χώρα, και έφτασε να ελέγχει τα δύο τρίτα της επικράτειας, βρέθηκε με το ζόρι κάτω από τον έλεγχο των στρατηγών του Τσόρτσιλ. Τώρα το ΚΚΕ λέει ότι αυτά ήταν “λάθη”. Λάθη ήταν σίγουρα, αλλά όχι στιγμιαία. Ήταν συνειδητές επιλογές, βασισμένες σε μια εντελώς λάθος εκτίμηση και μια λάθος πολιτική. Η εξεγερμένη Αθήνα σφαγιάστηκε το Δεκέμβρη του '44, με την άφιξη των “συμμάχων” Άγγλων, και ακολούθησε η Συμφωνία της Βάρκιζας το Φλεβάρη του '45, με την παράδοση των όπλων του ΕΛΑΣ.
Ο Ζαχαριάδης επιστρέφει στις 30 του Μάη από το Νταχάου, και κάποιοι πίστευαν (ανάμεσά τους και ο Άρης) ότι θα καταδικάσει τη Συμφωνία της Βάρκιζας. Έγινε το αντίθετο. Ο Ζαχαριάδης υπερθεμάτισε σε όλες τις συμφωνίες παράδοσης του κινήματος στους Άγγλους. Πολλά χρόνια πριν ο Κωνσταντίνος Καραμανλής πει ότι “ανήκομεν εις την Δύσιν” είχε προηγηθεί ο Ζαχαριάδης, με ένα κείμενό του στις 6 Ιούνη του '45 για την προοπτική μετά τον πόλεμο: “Η Ελλάδα, γεωγραφικά και οικονομικοπολιτικά ανήκει στο βαλκανικό και γενικότερα στον ευρωπαϊκό κόσμο... Αυτή η κατεύθυνση είναι η πιο σωστή, γιατί είναι η πιο υγιής.”

Εμπιστοσύνη στους Άγγλους

Στο ίδιο άρθρο ο Ζαχαριάδης προτείνει στους Άγγλους να συνεργαστούν με το ΚΚΕ και να το αφήσουν να μπει στην κυβέρνηση, γιατί έτσι θα διασφαλίσουν καλύτερη σταθερότητα στη Μεσόγειο. Ενώ αν επιμείνουν στην σκληρή γραμμή, θα χρειάζονται διαρκή καταστολή και θα έχουν αστάθεια. Όλα αυτά γράφονταν μόλις έξι μήνες μετά τη σφαγή της Αθήνας. Ο Ζαχαριάδης έλπιζε πως επειδή σε λίγο τη Βρετανία θα την κυβερνούσαν οι Εργατικοί, το ΚΚΕ θα μπορούσε να βρει τη θέση του σε μια κεντροαριστερή κυβέρνηση.
Οι Εργατικοί όντως πήραν στην κυβέρνηση από τον Ιούλη του '45, αλλά το κίνημα στην Ελλάδα με τον τρόπο που είχε δείξει τα δόντια του το Δεκέμβρη του '44, τους προκαλούσε εξίσου τρόμο, όπως προκαλούσε και στους Αμερικάνους και βέβαια στην ντόπια άρχουσα τάξη. Οπότε, παρόλες τις “αγαθές” προθέσεις του Ζαχαριάδη, ο δρόμος για τον Εμφύλιο είχε ήδη ανοίξει.
Το ΚΚΕ σήμερα ανακαλύπτει τον “επαναστάτη” Ζαχαριάδη, μέσα στον Εμφύλιο, και στο γεγονός ότι διακήρυξε την προοπτική της σοσιαλιστικής επανάστασης το...1949. Θα προκαλούσε γέλιο αν δεν ήταν τόσο σοβαρό. Για σχεδόν δύο δεκαετίες ο Ζαχαριάδης ήταν ο βασικός κήρυκας του ανέφικτου της σοσιαλιστικής επανάστασης στην Ελλάδα, και την ανακάλυψε όταν οι ηρωϊκοί μαχητές του Δημοκρατικού Στρατού βρίσκονταν ανάμεσα στις ναπάλμ, στην ήττα και στην εξορία.
απο την εργατική αλληλεγγύη



του Λ. Σταυρόπουλου από το "Βήμα":

ΚΚΕ: "Είχε δίκιο ο Αρης, αλλά..."

Γιατί ο Περισσός δεν αποκατέστησε τον ηγέτη του ΕΛΑΣ

Στην «απόπειρα της αστικής και οπορτουνιστικής προπαγάνδας και ιστοριογραφίας που παίρνουν δήθεν υπό την προστασία τους τον Αρη για να επιτεθούν στο ΚΚΕ» αποδίδει ο Περισσός τις αλγεινές εντυπώσεις που προκλήθηκαν από την απόφαση της ηγεσίας του κόµµατος να αποκαταστήσει πολιτικά τον πρωτοκαπετάνιο του ΕΛΑΣ, όχι όµως και κοµµατικά! Στην απόφαση που ελήφθη στην Πανελλαδική Συνδιάσκεψη που συγκάλεσε το ΚΚΕ τον περασµένο Ιούλιο, όπου εγκρίθηκε ο δεύτερος τόµος του ιστορικού δοκιµίου για την πορεία και δράση του κόµµατος κατά την περίοδο 1949-1968 και η οποία δηµοσιεύεται µε καθυστέρηση δύο µηνών στο θεωρητικό και πολιτικό περιοδικό της Κεντρικής Επιτροπής (ΚΕ) του ΚΚΕ «Κοµµουνιστική Επιθεώρηση» που κυκλοφορεί, µαζί µε τις αποφάσεις για την πλήρη πολιτική και κοµµατική αποκατάσταση του Νίκου Ζαχαριάδη και του στελέχους του παράνοµου µετεµφυλιακού κοµµατικού µηχανισµού Νίκου Βαβούδη, τονίζεται ότι «είχε δίκιο (ο Αρης Βελουχιώτης) ως προς την εκτίµηση που έκανε για τη Συµφωνία της Βάρκιζας», αλλά συµπεραίνεται ότι η άρνησή του να παραδώσει τα όπλα, όπως προέβλεπε η Συµφωνία για τους µαχητές του ΕΛΑΣ, «δεν δικαιώνει τη στάση του απέναντι στη συλλογική θέση του κόµµατος και την παραβίαση από αυτόν της κοµµατικής πειθαρχίας»!

Το πλήρες κείµενο του δοκιµίου, το σχέδιο του οποίου είχε παρουσιάσει «Το Βήµα», αναµένεται να εκδοθεί σε ξεχωριστό τόµο εντός του προσεχούς Νοεµβρίου. Ως τότε η ηγεσία του ΚΚΕ αποφάσισε να δώσει στη δηµοσιότητα τις προαναφερθείσες τρεις αποφάσεις που έλαβε η Πανελλαδική Συνδιάσκεψη µαζί µε τον πρόλογο και την εισαγωγή της ΚΕ του κόµµατος στο δοκίµιο. Στην απόφαση για τον Αρη Βελουχιώτη επισηµαίνεται ότι «αντιτάχθηκε στη Συµφωνία της Βάρκιζας και τη χαρακτήρισε λαθεµένη», καθώς και ότι «στο διάστηµα Φεβρουάριος - Απρίλιος 1945 ανέλαβε µε δική του ευθύνη πρωτοβουλίες για τη συγκρότηση νέου αντάρτικου στρατού, παρά την αντίθετη απόφαση του ΚΚΕ», µε αποτέλεσµα να διαγραφεί κατά την 11η Ολοµέλεια της ΚΕ τον Απρίλιο του 1945 και να αποκηρυχθεί από το ίδιο του το κόµµα.

Η ρήξη με την ηγεσία

Ο Αρης είχε ταχθεί σθεναρά υπέρ της συνέχισης της ένοπλης δράσης θεωρώντας αδικαιολόγητη την υποχωρητική στάση των ηγεσιών του ΕΑΜ και του ΚΚΕ στο πλαίσιο της Συµφωνίας της Βάρκιζας (12 Φεβρουαρίου 1945), η οποία επήλθε µετά την ήττα του ΕΛΑΣ κατά την ένοπλη σύγκρουση του ∆εκεµβρίου 1944 µε τους Βρετανούς και τις κυβερνητικές δυνάµεις, προέβλεπε τον αφοπλισµό όλων των ένοπλων ανταρτικών οµάδων, την ανασύνταξη του Εθνικού Στρατού, την εκκαθάριση του κρατικού µηχανισµού από τους δοσίλογους, αµνηστία για τα πολιτικά αδικήµατα, δηµοψήφισµα για το πολιτειακό ζήτηµα και εκλογή Συντακτικής Συνέλευσης για την κατάρτιση νέου Συντάγµατος. Αποτέλεσµα ήταν να εξαπολυθεί ένα άγριο ανθρωποκυνηγητό από οµάδες παρακρατικών, ταγµατασφαλιτών και συνεργατών των Γερµανών κατά χιλιάδων αγωνιστών της Αντίστασης κατά του κατακτητή. Ο Βελουχιώτης είχε εκπονήσει σχέδιο για την κατάληψη της Αθήνας αµέσως µετά την αποχώρηση των Γερµανών, προτού οι Βρετανοί προλάβουν να ελέγξουν την κατάσταση, ενώ µετά τη Συµφωνία της Βάρκιζας εξήγγειλε αυτοβούλως τη δηµιουργία Μετώπου Εθνικής Ανεξαρτησίας (ΜΕΑ) και τη συνέχιση του ένοπλου αγώνα. Ο εκτελών τότε χρέη γραµµατέα του ΚΚΕ Γιώργης Σιάντος είχε εµµείνει στη στάση της «αναµονής» µε το προκάλυµµα της «µαζικής πολιτικής δράσης» και απευθυνόµενος στον Βελουχιώτη µε επιστολή του στις 3 Μαρτίου 1945 του έγραφε: «Σου συνιστούµε να ξανασκεφθείς καλά αυτό το ζήτηµα», ενώ παράλληλα σε µια προσπάθεια να τον θέσει υπό τον κοµµατικό έλεγχο τον είχε καλέσει στην Αθήνα «ως εφεδρεία» ή σε αντίθετη περίπτωση του είχε ζητήσει να παραµείνει κρυµµένος.

«Ο Κλάρας ξαναπροδίδει»

Εκείνος δεν υπάκουσε και τον ίδιο µήνα έστειλε επιστολή προς τα µέλη της ΚΕ στην οποία διατύπωνε τις διαφωνίες του. Ακολούθησε η διαγραφή του, η οποία ωστόσο παρέµεινε κρυφή, για να δηµοσιευθεί στον «Ριζοσπάστη» δύο µήνες αργότερα (Σάββατο 16 Ιουνίου 1945, την ηµέρα που άφηνε την τελευταία του πνοή αυτοκτονώντας στη χαράδρα του Φάγγου, στη Μεσούντα Αρτας, περικυκλωµένος από άνδρες της Εθνοφυλακής και παρακρατικούς συµµορίτες) η ανακοίνωση του Πολιτικού Γραφείου, η οποία ανέφερε: «Ο Κλάρας, αφού µια φο ρά πρόδωσε και αποκήρυξε το ΚΚΕ επειδή λύγισε µπροστά στην τροµοκρατία του Μανιαδάκη, ξαναζήτησε στον καιρό του εθνικοαπελευθερωτικού αγώνα να ξαναγοράσει µε το αίµα του την προδοσία του εκείνη που αναγνώρισε και καταδίκασε. Το ΚΚΕ τούδωσε τη δυνατότητα αυτή. Σήµερα, όµως, σε µια δύσκολη και κρίσιµη στιγµή, από δειλία και φόβο, παρά τις υποσχέσεις και τη συµφωνία που στα λόγια έδειξε, απειθαρχεί πάλι, ξαναπροδίδει το ΚΚΕ µε την τυχοδιωκτική και ύποπτη στάση του που µονάχα τον εχθρό ωφελεί. Στο ΚΚΕ δεν έχει θέση κανένας οσοδήποτε ψηλά κι αν στέκει και οσοδήποτε µεγάλος κι αν είναι, όταν οι πράξεις του δεν συµβιβάζονται µε το κοινό συµφέρον και όταν παραβιάζεται η δηµοκρατική εσωκοµµατική πειθαρχία».

Οι ευθύνες του Ζαχαριάδη

Στην απόφαση της Πανελλαδικής Συνδιάσκεψης για την πολιτική αποκατάστασή του γίνεται αναφορά σε µια άλλη ανακοίνωση, τρεις ηµέρες µετά (19 Ιουνίου 1945) τον τραγικό θάνατο του αρχικαπετάνιου του ΕΛΑΣ, που δηµοσιεύθηκε στον «Ριζοσπάστη» υπό τον τίτλο «∆εν έχουν το δικαίωµα» και στην οποία αναφερόταν: «Ο τόσο τραγικός θάνατος του Αρη Βελουχιώτη προκαλεί θλίψη ανάµεσα στους πραγµατικούς πατριώτες, αγωνιστές της εθνικής ιδέας. Γιατί, ανεξάρτητα από τη θέση που πήρε µετά τη Συµφωνία της Βάρκιζας, θέση που αντικειµενικά εξυπηρετούσε την αντίδραση, δεν µπορεί και δεν επιτρέπεται να ξεχνάει κανείς ότι ο Αρης Βελουχιώτης ήταν ένας από τους πρωτοπόρους του αγώνα της Αντίστασης και από τους πρωταθλητές στην οργάνωση του αντάρτικου κινήµατος...». Από την απόφαση για την πολιτική αποκατάσταση του Αρη Βελουχιώτη απουσιάζει κάθε αναφορά σχετικά µε ευθύνες του Νίκου Ζαχαριάδη, ο οποίος από τις 29 Μαΐου 1945 είχε επι στρέψει στην Ελλάδα µετά τον εγκλεισµό του (1941-1945) στο κάτεργο του Νταχάου, αναλαµβάνοντας και πάλι τα ηνία του κόµµατος. Δεν επιχειρείται καν µια ερµηνεία της στάσης που κράτησε έναντι του Αρη, υιοθετώντας πλήρως τη θέση του Σιάντου στην πιο κρίσιµη καµπή για τη µοίρα του ηγέτη του ΕΛΑΣ και συµβόλου της Αντίστασης κατά των κατακτητών, ο οποίος θεωρούσε µαταίως πως θα µπορούσε να πείσει τον Ζαχαριάδη για τις απόψεις του, γι' αυτό και επεδίωξε συνάντηση µαζί του, δίχως ωστόσο να τα καταφέρει.

Η δημόσια αποκήρυξη

Ετσι στις 12 Ιουνίου 1945 ένα µονόστηλο στη δεύτερη σελίδα του «Ριζοσπάστη» θα του διαλύσει κάθε αυταπάτη: «Ο σ. Ζαχαριάδης µας ανεκοίνωσε ότι η ΚΕ του ΚΚΕ, αφού συζήτησε πάνω σε εκθέσεις που ήλθαν από διάφορες κοµµατικές οργανώσεις, αποφάσισε να καταγγείλει ανοικτά την ύποπτη και τυχοδιωκτική δράση του Αρη Βελουχιώτη (Θανάση Κλάρα ή Μιζέρια). Ο Βελουχιώτης και ύστερα από τη σύναψη της Συµφωνίας της Βάρκιζας συνέχισε τη δράση του. Η δράση αυτή, που µονάχα την αντίδραση µπορούσε να εξυπηρετήσει, γιατί της έδινε όπλα για να κτυπά το ΚΚΕ, να παραβιάζει τη Συµφωνία της Βάρκιζας και να δικαιολογεί τα εγκλήµατά της, δεν επιτρέπει πια καµµιά καθυστέρηση για την ανοιχτή καταγγελία του Αρη Βελουχιώτη».

Αλλοτε και τώρα

Μάλιστα η τότε ηγεσία υπερηφανευόταν για τους χειρισµούς της: «Το γεγονός αυτό είνε κάτι πρωτοφανές για τους φαυλοκράτες της Αντίδρασης.

Ποτέ ελληνικό πολιτικό κόµµα δε µας συνήθισε µε τέτοιου είδους πράξεις, όπως αυτή που έκανε χωρίς δισταγµό το κόµµα, κι αυτό πιστοποιεί για µία ακόµα φορά την ανώτερη πολιτική ηθική µε την οποία είνε διαποτισµένο το ΚΚΕ» έγραφε ο «Ριζοσπάστης».

Το γεγονός της διαγραφής του Βελουχιώτη δεν ήταν πια µυστικό, ενώ στο εσωκοµµατικό επίπεδο οι οργανώσεις του ΚΚΕ είχαν ενηµερωθεί ήδη για το εµπιστευτικό γράµµα που είχε σταλεί από την Αθήνα µετά την 11η Ολοµέλεια µε στόχο την πλήρη αποµόνωσή του _ «Ούτε ψωµί ούτε νερό στον δηλωσία Μιζέρια - Αρη» ήταν το µήνυµα. Στην απόφαση της Πανελλαδικής Συνδιάσκεψης επισηµαίνεται ότι µετά τον θάνατο του Αρη και ως την 7η Ολοµέλεια της ΚΕ (το 1950) «το ΚΚΕ δεν είχε τοποθετηθεί εναντίον της Συµφωνίας της Βάρκιζας και την αποκαλούσε "αναγκαίο ελιγµό"». Ωστόσο αναφέρεται ότι τον Μάρτιο του 1962 δηµοσιεύθηκε στο περιοδικό «Νέος Κόσµος» άρθρο µέλους του τότε Πολιτικού Γραφείου στο οποίο γινόταν λόγος για αποκατάσταση σειράς κοµµατικών στελεχών, µεταξύ των οποίων και ο Βελουχιώτης. Συγκεκριµένα αναφερόταν ότι «η ΚΕ ακύρωσε αποφάσεις της παλιάς καθοδήγησης για διαγραφή ή καθαίρεση µελών της ΚΕ που αποδείχτηκαν αβάσιµες και αδικαιολόγητες. Ταυτόχρονα αποκατέστησε τη µνήµη των συντρόφων (...) Αρη Βελουχιώτη (...) κ.ά.». Εχει ενδιαφέρον πάντως ότι τέτοια απόφαση δεν έχει βρεθεί στο Αρχείο του ΚΚΕ, όπως σηµειώνεται στην απόφαση, αν και υπογραµµίζεται ότι από την αρχή της δεκαετίας του 1960 και µετά «υπήρξαν πράξεις πολιτικής αποκατάστασης του Αρη που ουσιαστικά απέρριπταν τις κατηγορίες σε βάρος του ως προβοκάτορα κ.ά.».

ΤΟ «ΕΓΚΛΗΜΑ»

Υπερέβη τον δηµοκρατικό συγκεντρωτισµό

Σ ε κάθε περίπτωση η Πανελλαδική Συνδιάσκεψη απεφάνθη ότι ο Βελουχιώτης «είχε δίκιο ως προς την εκτίµηση που έκανε για τη Συµφωνία της Βάρκιζας» και ότι «στη λαϊκή συνείδηση είναι ταυτισµένος µε την ηρωική πορεία του ΚΚΕ, τον αγώνα για την ανατροπή της ιµπεριαλιστικής βαρβαρότητας». Υπογραµµίζεται µάλιστα ότι «ο Αρης Βελουχιώτης τάχθηκε υπέρ της ένοπλης πάλης που την απορρίπτουν όσοι επιχειρούν να τον οικειοποιηθούν».

Κατά τα λοιπά, η Συνδιάσκεψη επικρότησε την άποψη της ηγεσίας του κόµµατος όπως αυτή είχε διατυπωθεί στο σχέδιο δοκιµίου επί του οποίου έγινε µακρά συζήτηση στις οργανώσεις του ΚΚΕ σχετικά µε τη µη κοµµατική αποκατάσταση του οργανωτή του ΕΛΑΣ. Οπως αναφέρεται στην απόφαση, η διαφωνία του µε τη Συµφωνία της Βάρκιζας δεν δικαιώνει τη στάση απειθαρχίας του, ενώ του αποδίδεται ότι αξιοποίησε ο ίδιος «τη φήµη και τον σεβασµό που είχε κατακτήσει την προηγούµενη περίοδο ως καπετάνιος του ΕΛΑΣ και στέλεχος του ΚΚΕ»!

«Η στάση του αυτή, που αποτέλεσε ρήξη µε τη θεµελιώδη αρχή του δηµοκρατικού συγκεντρωτισµού, δεν καθιστά δυνατή τη µετά θάνατο αποκατάσταση και της κοµµατικής του ιδιότητας» καταλήγει η απόφαση, παρά τον έντονο προβληµατισµό και τις συζητήσεις που υπήρξαν στο εσωτερικό του κόµµατος σχετικά µε την αντιµετώπιση που επιφυλάχθηκε στην ηγετική µορφή του ΕΛΑΣ και σύµβολο της Εθνικής Αντίστασης.

Νίκος Ζαχαριάδης

«Προπέτασµα καπνού» οι κατηγορίες

Η Πανελλαδική Συνδιάσκεψη ακύρωσε όλες τις αποφάσεις της 6ης και της 7ης Ολοµέλειας της ΚΕ του ΚΚΕ (1956 και 1957 αντιστοίχως) σε βάρος του Νίκου Ζαχαριάδη, καθώς και τα πορίσµατα του 1964 και του 1967 σχετικά µε την υπόθεσή του και υιοθέτησε την πρόταση της ηγεσίας αποφασίζοντας «την πλήρη αποκατάστασή του στο ΚΚΕ». Οπως αναφέρεται ρητά στην απόφαση, η καθαίρεση και η διαγραφή του, που δροµολογήθηκαν στις προαναφερθείσες Ολοµέλειες έπειτα από διεθνή παρέµβαση έξι «αδελφών» κοµµάτων στο πλαίσιο της λεγόµενης «αποσταλινοποίησης» που εγκαινιάστηκε µε το 20ό Συνέδριο του ΚΚΣΕ επί Χρουστσόφ (1956), «ήταν πράξεις άδικες». «Η κατηγορία εναντίον του για συνεργασία µε τον εχθρό ήταν πράξη συκοφαντική, ενώ οι κατηγορίες για καλλιέργεια της προσωπολατρίας και για την εγκαθίδρυση στο ΚΚΕ ανώµαλου εσωκοµµατικού καθεστώτος αποτελούσαν προπέτασµα καπνού και πρόσχηµα για να περάσει στην πλειοψηφία των µελών της ΚΕ και του κόµµατος η δεξιά οπορτουνιστική στροφή» υπογραµµίζεται.

Επίσης στιγµατίζονται τα πορίσµατα που εγκρίθηκαν από την ΚΕ του ΚΚΕ το 1964 και το 1967 τα οποία ανέφεραν: το µεν πρώτο ότι εγείρονται σοβαρά ερωτήµατα για το πρόσωπό του «σαν ύποπτο, εχθρικό και επικίνδυνο στοιχείο για το κόµµα και το λαϊκό κίνηµα», καταλογίζοντάς του ως και ποινικές ευθύνες, το δε δεύτερο ότι «από την εξέταση της υπόθεσης Ζαχαριάδη δεν βγαίνει ότι είναι πράκτορας του εχθρού». Στην απόφαση της Πανελλαδικής Συνδιάσκεψης κρίνεται ως απαράδεκτο το γεγονός ότι στο πόρισµα αυτό, ενώ απαλείφθηκε η κατηγορία του πράκτορα, «ωστόσο άφηνε να αιωρείται η υποψία».

Επιπλέον, χαρακτηρίζεται «απαράδεκτος» ο εξορισµός του στο Σουργκούτ της Σιβηρίας από τους Σοβιετικούς, όπως «και όλη η εκεί µεταχείριση από την ηγεσία του ΚΚΣΕ µε τη σύµπραξη και της τότε καθοδήγησης του ΚΚΕ».

Το «λάθος»

Η πρωτοβουλία του Ζαχαριάδη να επισκεφθεί την ελληνική πρεσβεία στη Μόσχα τον Μάρτιο του 1962, περίοδο κατά την οποία είχε αποµονωθεί από τους Σοβιετικούς στο Μποροβίτσι του Νόβγκοραντ, όπου του είχαν ανατεθεί καθήκοντα διευθυντή υλοτοµικού συνεταιρισµού, ήταν καθοριστική για την περαιτέρω πορεία του.

Ο Ζαχαριάδης έστειλε µια επιστολή µέσω της πρεσβείας µε την οποία δήλωνε ότι ήταν έτοιµος να επιστρέψει στην Ελλάδα και να δικαστεί για όσες κατηγορίες εκκρεµούσαν εις βάρος του ως κοµµουνιστή ηγέτη, µε κίνδυνο ακόµη και την καταδίκη του σε θάνατο. Ηταν η ύστατη προσπάθεια να απαγκιστρωθεί από τον κλοιό όπου βρισκόταν κλεισµένος, λοιδορηµένος και ταπεινωµένος από το κόµµα του, άλλα έχοντας ακόµη ισχυρά κοµµατικά ερείσµατα µεταξύ των κοµµουνιστών πολιτικών προσφύγων της Τασκένδης που συγκρούονταν ακόµη και σώµα µε σώµα µε τη νέα ηγεσία και τις δυνάµεις ασφαλείας του σοβιετικού καθεστώτος. Η είδηση της επιστολής προκάλεσε σάλο τόσο στην Αθήνα όσο και στη Μόσχα. Το αίτηµά του δεν έγινε δεκτό και ο ίδιος εκτοπίστηκε από τους Σοβιετικούς στη Σιβηρία, όπου αυτοκτόνησε την 1η Αυγούστου 1973 στερηµένος κάθε δικαιώµατος, ακόµη και του απλού πολιτικού πρόσφυγα, δίχως άδεια µετακινήσεων, υπό τη στενή παρακολούθηση της KGB και έχοντας δώσει µια οριακή προσωπική µάχη µε επιστολές και απεργίες πείνας µε στόχο να πείσει για το άδικο της µεταχείρισης που του επιφυλάχθηκε τόσο από το ΚΚΣΕ, του οποίου υπήρξε επίσης µέλος, όσο και του ΚΚΕ.

Πάντως στην απόφαση της Πανελλαδικής Συνδιάσκεψης για την πλήρη αποκατάστασή του στο ΚΚΕ θεωρείται «λαθεµένη» η ενέργειά του να ζητήσει να δικαστεί στην Ελλάδα, κι ας ήταν για τον ίδιο ο µόνος τρόπος να γλιτώσει. Οπως αναφέρεται χαρακτηριστικά, η όλη αντιµετώπισή του από τους Σοβιετικούς και την τότε ηγεσία του ΚΚΕ «δεν δικαιολογείται εξαιτίας της λαθεµένης ενέργειας του Ζαχαριάδη να απευθυνθεί στην ελληνική δικαιοσύνη για να δικαστεί».